امروزه که تهران بر ساخت و گسترش آزادراه‌ها تمرکز دارد، باید بدانید که زمانی یک خیابان بدون گرد و خاک، آرزوی مردم این شهر بوده است. ایران از جمله کشورهایی‌ست که به دلیل اهمیت بالا در منطقه، با کشورهای بسیاری رفتوآمد داشته و از دیرباز تا کنون مقامات مهم کشورهای مختلف به تهران می‌آمده‌اند. تاریخچه اولین خیابان تهران به زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار برمی‌گردد؛ زمانی که هنوز تهران پر از کوچه‌های خاکی و کالسکه‌های رنگارنگ بود. آن موقع هنوز اولین خیابان تهران وجود نداشت.
تهران در زمان ناصرالدین شاه اولین رشد ساختاری خود را تجربه کرد. ناصرالدین شاه که تهران را به‌عنوان پایتخت کشور خود برگزیده بود، سعی داشت پایتختی در خور حکومت خود داشته باشد تا بتواند علاوه‌بر نشان‌دادن قدرت خود به مقامات سایر کشورها، آن‌ها را به کشور جذب کند. همه راه‌ها و مسیرها را به‌خاطر همین موضوع، هموار کرد و گسترش داد و این اقدامات بود که سبب ساخته‌شدن اولین خیابان تهران شد.
در دوران حکومت قاجار مخصوصا ناصرالدین شاه ،به دلیل رابطه با غرب، زندگی مردم رشد فراوانی داشت. به دلیل رفتوآمد افراد مهم و مستشاران کشورهای مختلف به ایران، ناصرالدین شاه نیاز گسترش و توسعه راه‌ها را حس کرد؛ اما چگونه اولین خیابان تهران را ایجاد کرد؟ برای پاسخ به این پرسش ادامه مقاله را مطالعه کنید. در ضمن برای اجاره خودرو در تهران و سایر شهرهای ایران می‌توانید به سایت اجاره ماشین رنت ران مراجعه نمایید.
ساخت قدیمی ترین خیابان تهران
در اولین اقدام برای ایجاد اولین خیابان آسفالت تهران، او برای نخستین‌بار کوچه‌های تهران را سنگ‌فرش کرد که این پروژه از کوچه‌های «ارگ» آغاز شد. با سنگ‌فرش‌شدن کوچه‌ها، عبور کالسکه‌های زیبا که حس و حال اروپایی داشتند، بیشتر شد. چندی بعد ناصرالدین شاه به سفری رفت که در طی این سفر و بازدید از فرنگ، فکری برای ساخت اولین خیابان تهران به ذهن او رسید که آن فکر هوشمندانه، خیابان‌کشی در تهران بود.
شاید فکر کنید خیابان‌کشی اولین‌بار در تهران انجام شد؛ اما باید بدانید قبل از آن در شهرهایی مانند اصفهان، خیابان‌سازی وجود داشت ولی در پایتخت تا اواسط دوران سلطنت ناصرالدین شاه که خانه و خانه‌سازی در آن رشد و توسعه فراوانی پیدا کرد، کلمه خیابان در میان دیگر عناصر معماری در شهر تهران وجود نداشته است.
در بررسی نخستین نقشه‌های قدیمی تهران و مطابقت آن‌ها با ساختار معماری تهران، واقعیت این موضوع بیشتر آشکار می‌شود. یکی از نقشه‌های معتبری که واقعیت این موضوع را تایید می‌کند، نقشه موسیو کرشش است که در سال 1275 قمری از سطح شهر برداشته بود که در هردو نقشه هیچ اثری از نام یا کلمه خیابان دیده نمی‌شود؛ بلکه تمامی معابر با نام‌های مرسوم آن زمان مانند: کوچه، گذر، بازارچه، بازار، راسته، گذار و مشابه آن‌ها مشخص شده است.
در اواسط دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، سطح شهر گسترده‌تر شد و گذرگاه‌های تازه‌ای احداث شدند؛ معابر بسیاری بنا و شکل کلی شهر دچار تغییر اساسی شد. معابر تازه‌ساخته‌شده از کوچه‌ها و گذرهای قدیمی تهران، عریض‌تر و وسیع‌تر بودند. گذرگاه‌های جدید را خیابان نام نهادند و بدین ترتیب خیابان در معماری و شهرسازی این شهر به وجود آمد
اولین خیابان آسفالت ایران
در فهرست آثار ملی اولین خیابان طراحی‌شده در ایران، خیابان سپه قزوین است که قدمت آن به دوران صفویه برمی‌گردد. این خیابان را شاه تهماسب صفوی در شمال محله شهرستان قدیم یا حصار شاپور ایجاد کرد. ساخت این مسیر همزمان با ایجاد جعفرآباد یعنی عمارت و خانه‌‌های دو طرف این خیابان، عمارت دولتخانه و باغ‌‌های شرقی و غربی بوده است که همین موضوع، سرعت گسترش این محله را افزایش داد.
خیابان سپه قزوین به‌عنوان نخستین خیابان ایران، بیشتر به‌منظور مسیری مستقیم برای رفتوآمد طراحی شده بود. این مسیر گسترده که در زمان پایتختی قزوین در دوره صفوی ایجاد شده بود، از محل سردر عالی‌قاپو تا مقابل مسجد جامع احداث شده است. با انتقال پایتخت به اصفهان، نمونه تکامل‌یافته‌تر آن در این شهر و با عنوان چهارباغ احداث شد.
بنابراین اولین خیابان ایران را می‌توان خیابان سپه قزوین دانست که در فهرست آثار ملی ایران هم به ثبت رسیده است؛ اما اولین خیابان آسفالت ایران در تهران است که در ادامه به آن می‌پردازیم.
اولین خیابان تهران کجاست؟
براساس اولین نقشه ترسیمی تهران که نجم‌الدوله آن را گردآوری کرده بود، اولین خیابان‌های پایتخت که در آن زمان شکل گرفته بودند عبارتند از: خیابان‌های باغ جنت، باغ انگوری، جناب وزیر (ولیعصر امروزی)، امیریه و باغ شاه که امروزه با نام امام خمینی معروف است، جلو قبرستان و دروازه گمرک که در حال حاضر مولوی نام دارند. این خیابان‌ها امروزه از مناطق قدیمی تهران محسوب می‌شوند.
در آن زمان تهران در حال گذار از فضایی روستایی به یک شهر کوچک بود و چهار محله اصلی و مهم داشت که بازدیدکننده بسیاری داشتند: عودلاجان، سنگلج، بازار و ارگ. در معماری آن روزها محله‌ها توسط گذرها و کوچه‌ها از هم جدا می‌شدند و به دلیل همین موضوع، کلمه خیابان هنوز در این شهر مفهوم خاصی نداشت و لذا خبری از اولین خیابان تهران نبود.
در سال ۱۲۴۷ ناصرالدین شاه قاجار تصمیم گرفت که اولین ساختمان بلند تهران را در بخش شرقی کاخ سلطنتی خود بسازد تا بتواند قدرت خود را نشان دهد. محلی که برای این ساختمان در نظر گرفته بود، خندقی بود که در طرف شرقی کاخ سلطنتی قرار داشت. به دستور ناصرالدین‌شاه خندق شرقی پر شد و خیابانی روی آن کشیدند.
شاه امین‌حضور، یکی از اطرافیان خود را فرستاد تا اوضاع آن جا را بهتر کند. بهار ۱۲۵۱ شمسی امین‌حضور به کارگران فرمان داد تا خندق را پر کنند و بعد خیابان ناصری شکل گرفت. در دو طرف خیابان درخت‌های چنار کاشتند و وضع آن منطقه بهتر شد؛ در نتیجه آن‌جا آرام‌آرام گسترش یافت و مردم کم‌کم به این خیابان آمدند.
در نقشه‌‌ای که توسط نجم‌الدوله ترسیم شده، برای اولین خیابان تهران، نام ناصری مطرح شده بود. از ویژگی‌های این خیابان، اتصال میدان توپخانه به بازار بوده است. نام این خیابان البته در برخی از منابع، خیابان شمس‌العماره هم آمده است. این همان خیابانی‌ست که بعدها به اسم ناصرخسرو تغییر کرد و یکی از شلوغ‌ترین خیابان‌های تهران شد.
این خیابان آغاز اولین‌ها بوده است؛ از اولین عکاس‌خانه تا اولین داروخانه در آن ساخته شده است و خودش هم از اولین خیابان‌های آسفالت‌شده تهران به شمار می‌رود. حتی اولین ساعت شهری در این خیابان روی شمس‌العماره قرار گرفت و این خیابان را تبدیل به نگینی درخشان در پایتخت کرد.
اولین خیابان آسفالت تهران چه نام دارد؟
براساس روزنامه وقایع اتفاقیه در دوران میرزا تقی‌خان امیرکبیر گفته شده است که برخی از کوچه‌های ارگ کاملا سنگ‌فرش شده بود تا عبور کالسکه‌هایی که در کارخانه معیرالممالک ساخته می‌شد یا که از فرنگ می‌آمد، راحت گردد. چندین سال بعد در دهه پایانی سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، شوسه که همان جاده شنی‌ست و زیرساخت کاملی دارد و سطح را برای عبور کالسکه، گاری و غیره مناسب می‌سازد، وارد عرصه راه‌سازی ایران شد.
تاریخچه اولین خیابان آسفالت ایران به سال 1310 پیش از آمدن ملک‌فیصل پادشاه عربستان به ایران باز می‌‌گردد، زمانی که اولین خیابان تهران ساخته شده بود؛ اما هنوز از آسفالت در ایران خبری نبود. با خبر آمدن پادشاه عربستان به ایران، تهران تکاپوی بسیاری را تجربه و برای اولین‌بار از آسفالت در راه‌سازی استفاده کرد.
در مدت‌زمانی بسیار کم، خیابان الماسیه (باب‌همایون)، میدان توپخانه و اوایل خیابان لاله‌زار آسفالت شدند. با گذشت یک سال پس از آن، در سال ۱۳۱۱ خورشیدی، خیابان پهناور پهلوی هم آسفالت شد که رفتوآمد در ایران را بسیار راحت‌تر و به پایتخت شکل جدیدی از زندگی بخشید. جاده پهلوی، راهی تپه‌ای بود و در آن زمان منطقه‌ای که از آن عبور می‌کرد، یعنی منطقه شمیرانات، شکلی ییلاقی داشت و کاملا نمایی از زندگی روستایی و تهران قدیم بود.
خسرو معتضد درباره خیابان پهلوی نوشته است: «جاده پهلوی یا همان جاده مخصوص، دو کاخ بزرگ و مهم رضاشاه یعنی کاخ مرمر و دیگری کاخ سعدآباد را به هم متصل کرد که به همین منظور اهمیت فراوانی داشت، این جاده‌ها که سال‌ها شوسه بود، مسیری برای گذشت درباریان و نظامیان محسوب می‌شد که بعدها در سال 1316 آسفالت شد. همبین موضوع باعث تغییر سطح آن منطقه شد.»
بعدها خیابان باغ شاه (امام خمینی) و خیابان ولیعصر -طولانی ترین خیابان تهران- و بخش وسیعی از کافه بلدیه (تئاتر شهر امروز) هم آسفالت شدند که پای عموم مردم به این مناطق باز شد و تغییر بافت روستایی به شهری در این منطقه به وجود آمد.
طولانی ترین خیابان تهران
قدیمی ترین خیابان تهران و طولانی ترین خیابان تهران، خیابان ولیعصر است. این خیابان که یکی از غنی‌ترین خیابان‌های تهران از نظر تاریخ و فرهنگ است، زیباترین خیابان پایتخت هم به‌شمار می‌رود. خیابان 18 کیلومتری ولیعصر در دوران قاجار ساخته شد و در دوره رضا شاه پهلوی به‌شکل امروزی خود درآمد.
خیابانی که در نیم قرن پیش 60 هزار اصله چنار در دو سوی آن کاشته شد و زیبایی خارق‌العاده آن، تمامی جهانگردان را حیرت‌زده می‌کرد، امروزه برج‌های میلیاردی اطراف آن را فرا گرفته و بافت قدیمی این خیابان را نابود کرده است.
به‌درستی نمی‌توان نام اولین خیابان تهران را گفت؛ چرا که نام بسیاری از خیابان‌ها در طول زمان تغییر کرده است و چند خیابان در یک بازه زمانی با هم ساخته و بعدها آسفالت شده‌اند. تنها براساس نوشته‌های تاریخی و نقشه‌های ترسیم‌شده از آن دوران می‌توان اولین خیابان تهران یا اولین خیابان آسفالت شده ایران را مشخص کرد. ساخت و طراحی این خیابان‌ها تاثیر زیادی در رفتوآمد و اقتصاد ایران در طول زمان داشته و سبب ایجاد ارتباط‌های وسیع با کشورهای خارجی شده است.
ایمیل
تلفن
آدرس
نوشتن دیدگاه