همه چیز درباره انواع گیربکس اتوماتیک؛ مزایا و معایب

انواع گیربکس اتوماتیک، فناوری‌های نوینی هستند که امروزه در اتومبیل‌های پیشرفته تعبیه می‌شوند. هر یک از این گیربکس‌ها عملکرد ویژه‌ای دارند و متناسب با کارکرد خود در اتومبیل‌ها به‌کار گرفته می‌شوند. در این مطلب از مجله خودرو رنت ران قصد داریم ضمن معرفی انواع گیربکس اتوماتیک، به شناخت بهتری از اجزا و عملکرد آن‌ها دست یابیم.

گیربکس اتوماتیک چیست؟

گیربکس که با نام جعبه‌دنده هم معروف است، یک قطعه مهم در ساختمان اتومبیل‌هاست. این‌ قطعه به همراه چرخ‌دنده‌ها، وظیفه کنترل قدرت و سرعت موتور را با درجه‌بندی‌های مختلف بر عهده دارد. طریقه کار گیربکس اتوماتیک به این شکل است که تنظیم قدرت و سرعت موتور را به‌صورت خودکار انجام می‌دهد و نیازی به تنظیم دستی نیست.

معرفی انواع گیربکس اتوماتیک

گیربکس‌های اتوماتیک دارای انواع مختلفی هستند که با توجه به نوع اتومبیل تعبیه می‌شوند. از دلایل به‌کارگیری گیربکس‌های اتوماتیک به جای دستی، استفاده راحت‌تر و حذف کلاچ از سیستم اتومبیل است. در ادامه به معرفی انواع گیربکس‌ها خواهیم پرداخت.

گیربکس نوع سیاره‌ای AT

گیربکس سیاره‌ای از متداول‌ترین انواع گیربکس‌ها محسوب می‌شود. نحوه کار این‌ نوع گیربکس به این‌ صورت است که انتقال قدرت از طریق چرخ‌دنده‌هایی با نام خورشیدی یا سیاره‌ای، صورت می‌گیرد. سیستم کلاچ در این‌ مدل به شکل هیدرولیکی و دارای سیستم کنترل است. از این نوع گیربکس در ماشین‌های سوزوکی ویتارا، اچ‌سی کلاس، 206 و207 استفاده شده است.

گیربکس نوع CVT

یکی دیگر از انواع گیربکس اتوماتیک، گیربکس مدل CVT است. کلمه اختصاری CVT در نام این‌ گیربکس از عبارت Continuously Variable Transmission گرفته شده و معنای آن سیستم انتقال قدرت پیوسته در ماشین‌ است. اجزای تشکیل‌دهنده این گیربکس شامل یک نوع ورودی محرک و خروجی متحرک است که با یک تسمه پلاستیکی یا فلزی کار خود را انجام می‌دهد. به عنوان مثال از این گیربکس در تندر90 و تویوتا هایلندر استفاده شده است.

نحوه کار این ‌نوع گیربکس به این شکل است که در زمان تعویض دنده، برخلاف سایر گیربکس‌ها، در سیستم ماشین ضرب ایجاد نمی‌کند؛ دلیل این موضوع هم به‌خاطر این است که در طراحی این گیربکس از سیستم دور بی‌نهایت استفاده شده و همین موضوع سبب می‌شود تا شوک و ضرب هنگام تعویض دنده وجود نداشته باشد. به این معنی که در هر لحظه به‌طور سریع و پیوسته، تعویض دنده با توجه به قدرت موتور امکان‌پذیر است.

گیربکس نیمه اتوماتیک

گیربکس نیمه‌اتوماتیک نوعی گیربکس است که بسیار شبیه به گیربکس دستی است؛ با این‌ تفاوت که در این مدل گیربکس از پدال کلاچ استفاده نشده است و برای جا‌به‌جایی دنده‌‎ها از محرک‌ها و رایانه‌ها استفاده می‌شود.

این مدل گیربکس از انواع گیربکس اتوماتیک به گیربکس دوکلاچه هم معروف است؛ زیرا در این نوع گیربکس، در بین موتور و گیربکس یک کلاچ وجود دارد که سبب درگیری کلاچ‌ دوم می‌شود. به این شکل که فرمان به واحد کنترل ارسال می‌شود و این قسمت اجازه اتصال گیربکس به موتور را صادر می‌کند. سپس برای اتصال بین موتور و گیرنده، کلاچ را جدا می‌کند. از این گیربکس در BMW سری 3 و مرسدس کلاس A استفاده شده است.

گیربکس نوع AMT

یک مدل دیگر از انواع گیربکس اتوماتیک، گیربکس نوع AMT است. کلمه AMT مخفف عبارت AUTOMATED MANUAL TRANMISSION است که به "گیربکس‌های دستیِ اتوماتیک‌شده" ترجمه می‌شود. این گیربکس اولین بار در سال 1996 توسط شرکت BMW ارائه شد. در واقع گیربکس AMT  مدل پیشرفته گیربکس‌های دستی است. این‌ گیربکس‌ها ارزان‌ترین راه برای رسیدن به گیربکس اتوماتیک شناخته شده‌اند.

این گیربکس تمام مزایای گیربکس دستی را در کنار راحتی و سهولت گیربکس‌های اتوماتیک، به همراه دارد. مزیت این‌ مدل این است که دردسرهای تعویض دنده و هزینه‌های گزاف سیستم‌های اتوماتیک را ندارد. خودروهای H230 و MVM110 از این گیربکس استفاده می‌کنند.

گیربکس نوع تیپ ترونیک (Tiptronic)

این‌ نوع گیربکس اولین ‌بار در سال 1990 توسط کمپانی پورشه روی خودروهایش استفاده شد. عملکرد این مدل از انواع گیربکس اتوماتیک، بسیار شبیه به گیربکس‌های دستی است؛ به این‌ صورت که در حالت اتومات، راننده امکان‌ تعویض دنده را دارد ولی این امر در سرعت‌های بالا امکان‌پذیر نیست و تعویض دنده به‌صورت خودکار انجام می‌گیرد.

بدین ترتیب می‌توان حالت اتوماتیک را در این‌ مدل گیربکس خاموش کرد تا در حالی که اتومبیل به‌صورت خودکار کار می‌کند، راننده امکان‌ تعویض ‌دنده را داشته باشد. این گیربکس روی پورشه911 مورد استفاده قرار گرفته است.

گیربکس نوع DCT

نوعی از گیربکس وجود دارد که نمونه‌ای مابین گیربکس دستی و اتومات است. ساختار این گیربکس از انواع گیربکس اتوماتیک، به‌ شکل دوکلاچه بوده و نحوه کار آن به‌صورت اتصال هر یک از کلاچ‌ها به دنده‌های زوج یا فرد است. در ماشین‌های چری تیگو 7 و جک S5 از این گیربکس استفاده شده است.

گیربکس دستی

گیربکس دستی نوعی گیربکس است که با استفاده از پدال کلاچ کار می‌کند؛ به این شکل که در زمان تعویض دنده، راننده کلاچ را تا آخر فشار می‌دهد، سپس دنده را عوض و کلاچ را رها می‌کند.

در این‌ مدل گیربکس امکان این کار ‌وجود دارد که راننده سرعت اتومبیل را در حد معینی نگه دارد و از بالارفتن سرعت جلوگیری کند؛ زیرا هر دنده تا سرعت معینی گنجایش دارد. بهترین گیربکس‌های دستی در ماشین‌هایی مثل مزدا، فورد فوکوس، فورد فیستا و غیره استفاده شده است.

معایب و مزایای انواع گیربکس اتوماتیک

در ادامه به چند نمونه از معایب و مزایای گیربکس‌های اتوماتیک اشاره شده است.

معایب انواع گیربکس اتوماتیک

• گیربکس‌های اتوماتیک در برابر گیربکس دستی عمر کوتاه‌تری دارند؛
• تعویض دنده در برخی مدل‌ها با تاخیر همراه است؛
• گیربکس اتوماتیک دارای مصرف سوخت بالایی‌ست که به دلیل درگیری مداوم بین موتور و جعبه دنده است؛
• تعمیر گیربکس اتوماتیک به دلیل این‌که باید توسط شخص متخصص انجام شود، هزینه زیادی دارد.

مزایای انواع گیربکس‌ اتوماتیک

• در شیب‌‌های جاده‌ای رانندگی را خیلی راحت‌تر می‌کند؛ زیرا به دلیل سیستم‌ تشخیص کامپیوتری و اتومات، شرایط اتومبیل را در سراشیبی یا سربالایی تشخیص می‌دهد و با توجه به آن‌ هماهنگ می‌شود؛
• استهلاک این گیربکس‌ها به دلیل عدم وجود کلاچ و نبود درگیری بین‌کلاچ‌ و گیربکس بسیار کمتر است؛
• تعویض دنده در گیربکس اتوماتیک به‌صورت خودکار انجام‌ می‌شود و نیازی به کلاچ‌‌گرفتن‌های مداوم و تعویض دنده با دست نیست؛
• رانندگی با خودرو‌های دارای گیربکس اتوماتیک، راحت و عاری از خستگی است؛ زیرا راننده نیازی ندارد که از دست و پاهای خود برای تعویض دنده و کلاچ‌گرفتن استفاده کند.

جعبه دنده اتوماتیک چیست؟

جعبه دنده اتوماتیک وسیله‌ای است که با آن‌ دیگر نیازی به تعویض دنده با دست نخواهد بود و پدال کلاچ هم در آن وجود ندارد. در این مدل جعبه دنده، تعویض دنده‌ها به‌‌صورت خودکار است. سیستم تشخیصی که در این مدل جعبه‌دنده‌ها به‌کار رفته‌ است، زمان‌ تعویض دنده را با توجه به قدرت و دور موتور تشخیص می‌دهد و سپس به دنده مورد نیاز منتقل می شود.

مبدل گشتاور اتوماتیک چه کاربردی دارد؟

مبدل گشتاور که جزئی از انواع گیربکس‌ اتوماتیک محسوب می‌شود، یک مجموعه انتقال نیرو است که توان‌ و دور موتور را از فلایویل خودرو دریافت و به ورودی گیربکس منتقل می‌کند. مبدل گشتاور اتوماتیک جایگزین کل مجموعه‌ دیسک، صفحه و بلبرینگ کلاچ و دوشاخه کلاچ می‌شود.

این قطعه با جریان هیدرولیک تعبیه‌شده در ساختار خود، از خاموش‌شدن موتور در دور پایین جلوگیری می‌کند و با گازدادن به موتور، نیرو را به گیربکس و چرخ‌ها می‌رساند. سپس گیربکس به کمک آن، دنده‌ مناسب برای هر دورِ قدرت و سرعت موتور را تشخیص می‌دهد.

سیستم تعویض دنده و کلاچ گیری در خودرو

تعویض دنده و کلاچ‌گیری، در ماشین‌هایی با دنده دستی صورت می‌گیرد که برای تعویض دنده باید از کلاچ استفاده شود. رانندگی با ماشین‌ دنده دستی به این‌ صورت است‌ که باید حواستان کاملا به دنده و جای قرارگیری هر کدام از دنده‌ها باشد. پدال کلاچ در زیر پا، در سمت چپ قرار دارد که در زمان تعویض دنده باید تا آخر آن را فشار دهید، سپس دنده را عوض و بعد کلاچ را رها کنید.

سیستم کلاچ اتوماتیک هیدرولیکی

کلاچ وسیله‌ای برای کنترل، قطع و وصل‌کردن و جا‌به‌جایی نیرو است تا هر زمان‌ که نیاز باشد با استفاده از کلاچ، این ‌انتقال نیرو متوقف شود. حال سیستم کلاچ اتوماتیک هیدرولیکی که کارایی مشابه کلاچ‌های معمولی را دارد، بررسی خواهیم کرد. این‌ نوع کلاچ‌ها در انواع گیربکس‌ اتوماتیک استفاده می‌شوند. یک گیربکس به‌تنهایی اتومات نیست و نیازمند سیستمی است که بتواند به‌طور اتوماتیک، ارتباط بین موتور و گیربکس را کنترل، قطع و وصل کند.

وظایف پدال کلاچ و اهرم دنده

اهرم دنده یک وسیله برای تنظیم سرعت موتور است و در گیربکس‌های دستی باید این اهرم را با دست جا‌به‌جا کرد. اهرم دنده به یک جعبه دنده متصل است که شامل سرعت‌ها و قدرت‌های مختلف است و با استفاده از هر کدام، قدرت و سرعت موتور کاهش یا افزایش می‌یابد. پدال کلاچ هم یک وسیله است که وجود آن برای تعویض دنده‌های دستی الزامی است؛ زیرا به کمک آن می‌توان دنده را عوض کرد.

دبل کلاچ چیست؟

این نوع کلاچ مربوط به گیربکس‌های نیمه‌اتوماتیک است که به دوکلاچه هم معروف هستند. این‌گیربکس‌ها توسط سیستم الکترونیکی و هیدرولیکی کار می‌کنند و در آن نیازی به گرفتن کلاچ با پا نیست، ولی دنده با دست تعویض می‌شود.

بهترین نوع گیربکس اتوماتیک

در میان انواع گیربکس‌ اتوماتیک، کارآمدترین نوع گیربکس که بازدهی آن بیشتر، تاخیر در تعویض دنده کمتر و تقریبا بدون خرابی است، گیربکس CVT نام دارد. برای شتاب‌گیری، خروجی‌گرفتن و تعویض سریع دنده، مناسب‌ترین مدل DCT است؛ AMT از مدل‌های ذکرشده‌ ارزان‌تر و به نرمی CVT و سرعت DTC است. در کل باید نیازها، سلیقه شخصی و کاربردهای ماشین برای انتخاب گیربکس مناسب در نظر گرفته شوند.

اجزای انواع گیربکس اتوماتیک

گیربکس به کمک اجزای مختلفی کار می‌کند که در زیر به آن‌ها اشاره کرده‌ایم.

• مبدل گشتاور
• پمپ روغن
• چرخ‌دنده‌های سیاره‌ای
• کلاچ گیربکس اتوماتیک
• شفت خروجی
• باند ترمز
• فیلتر روغن گیربکس
• ساعت گیربکس

جمع بندی

با پیشرفت تکنولوژی و تولید ماشین‌های نوین، از انواع گیربکس اتوماتیک برای عملکرد بهتر استفاده می‌شود. این گیربکس‌ها دارای اجزای مختص به خود هستند که نحوه کار آن‌ها را با گیربکس‌های دستی متفاوت می‌کند.

این مقاله از سایت اجاره خودرو رنت ران برای آگاهی بیشتر از سازوکارهای انواع گیربکس اتوماتیک خدمت شما ارائه شد. چنان‌چه در ارتباط با مطالب ارائه‌‌شده سوال یا پیشنهادی دارید می‌توانید از طریق بخش نظرات با ما و کاربران مجله ماشین رنت ران درمیان بگذارید.

سوالات متدوال

1. انواع گیربکس اتوماتیک کدامند؟

گیربکس نوع سیاره‌ای AT، گیربکس نوع CVT، گیربکس نوع AMT و غیره.

2. بهترین نوع گیربکس اتوماتیک کدام است؟

گیربکس CVT بهترین نوع گیربکس اتوماتیک محسوب می‌شود.

3. مهم‌ترین اجزای گیربکس‌های اتوماتیک چیست؟

مبدل گشتاور، پمپ روغن، چرخ‌دنده‌های سیاره‌ای، کلاچ گیربکس اتوماتیک و غیره.