بررسی ابعاد زندگی در تهران قدیم بسیار گسترده است و می‌توان آن را از جهات مختلف اعم از فرهنگ زندگی در دوره‌های مختلف، تهران در زمان پادشاهان مختلف، زندگی در محله‌های قدیمی تهران و مواردی از این دست جستجو کرد.
به همین منظور ما در این مقاله از رنت‌ران قصد داریم زندگی در تهران قدیم را طبق روایات، کتاب‌های مرجع و تصاویر ثبت‌شده از آن دوران مورد بررسی قرار دهیم؛ بنابراین از شما دعوت می‌شود تا پایان این مطلب همراه ما باشید. برای اجاره ماشین در تهران می‌توانید از طریق سایت اجاره خودرو رنت ران اقدام نمایید.
زندگی در تهران قدیم در دوره صفویه
این دوره از زندگی در تهران قدیم از زمان حکومت شاه طهماسب صفوی در سال ۹۳۰ ه.ق آغاز شد. او نخستین‌بار در سال ۹۴۴ بود که پس از مسافرت خود به تهران، به این منطقه علاقه‌مند شد و دستور به آبادانی روستای تهران را صادر کرد.
شاه طهماسب در کنار آبادانی تهران برای مردم آن زمان، باغ‌ها و برخی از بناهای مهم حکومتی را هم دستور به ساختنشان داد. زندگی در تهران قدیم در این دوره را می‌توان بسیار رو به ترقی و پیشرفت در نظر گرفت. اما با حمله افغان‌ها و تصرف شهر اصفهان توسط آن‌ها، تهران هم که از همسایگان اصفهان محسوب می‌شد، از این حمله در امان نماند و در اختیار افغان‌ها قرار گرفت.
تهران در دوره تسلط افغان‌ها
اگرچه در این دوره از زندگی در تهران قدیم بخشی از ایران به سلطه ایرانیان شرقی درآمد، اما با کمک سایر شهرها و با قدرت‌گرفتن نادرشاه در سپاه شاه طهماسب، موقعیت شهری تهران تغییر کرد. پس از روی کار آمدن نادرشاه، افغان‌ها مجبور به ترک تهران شدند و مردم با کمک حکومت مرکزی به احیا و توسعه تهران قدیم پرداختند.
تهران دوره افشاریه
تهران پس از غائله افغان‌ها به‌شدت در مسیر توسعه گام برمی‌داشت. با این‌که حکومت مرکزی در شهر اصفهان به اداره کشور می‌پرداخت، اما شهر تهران در این دوره بیشتر جنبه نظامی به خود گرفت و توسعه شهری در بخش نظامی بیشتر از سایر جنبه‌های زندگی شهری مردم بود.
زندگی در تهران قدیم در زمان سلطنت فتحعلی‌شاه قاجار
در زمان حکومت قاجار جمعیت شهر تهران طبق آمارها در حدود ۳۰ هزار نفر بوده است. همان‌طور که از نگاره‌های آن دوران مشخص است، خانه‌ها، بنای منحصربه‌فردی نداشته‌اند و اغلب با خشت خام ساخته شده بودند.
اما برخی بناهای حکومتی وجود داشتند که زندگی در تهران قدیم آن دوره را تا حدودی دستخوش تغییر می‌کردند. این بناها شامل برج نوش، بناهای باغشاه، قصر لاله‌زار، کاخ گلستان و غیره می‌شدند. برخی از این بناها تا چند دهه گذشته وجود داشتند که امروزه کمترین اثری از آن‌ها باقی نمانده است.
زندگی در تهران قدیم در دوره حکومت ناصرالدین شاه
رشد و ترقی زندگی در تهران قدیم از دوره ناصرالدین شاه قاجار قوت بسیار زیادی گرفت. ناصرالدین شاه طی حکومت ۵۰ ساله خود آن‌چنان به آبادانی و توسعه شهر تهران پرداخته بود که به گفته مورخین اگر آثار به‌جامانده از آن دوران در طول سال‌های بعد تخریب نمی‌شد، اکنون تهران یکی از بهترین شهرهای دیدنی آسیا محسوب می‌شد.
طبق نقشه‌های به‌دست‌آمده از آن دوران، شهر تهران در اواخر حکومت قاجار ۲۲ کیلومتر بود که از طریق ۱۲ دروازه به سایر نقاط ایران متصل می‌شد. همچنین در این دوره از زندگی در تهران قدیم میزان جمعیت شهر در حدود ۲۵۰ هزار نفر بوده است.
تهران دوره پهلوی
در آغاز حکومت رضاشاه، زندگی در تهران قدیم و شهرنشینی شکل تازه‌ای به خود گرفته بود. در این دوره جمعیت شهر تهران به بیشتر از هر زمان دیگری رسید، به همین منظور مسئولین شهری آن دوران در صدد افزایش بناهای شهر برآمدند.
در سال ۱۳۰۹ بود که شهردار وقت تهران بدون توجه به اهمیت بخش تاریخی تهران قدیم، برای توسعه شهر تهران به ویرانی کامل بخشی از حصارها، برج‌ها و دروازه‌های شهر اقدام کرد. اما برخی از محله‌های نزدیک به دروازه‌ها همچنان بدون تغییر باقی‌مانده بودند. از محله‌های باقی‌مانده از آن دوران می‌توان پاچنار، دروازه قزوین، عودلاجان، سنگلج، خانی‌آباد، چال میدان و گود زنبورک خانه را نام برد.
محله‌های تهران قدیم
زندگی در تهران قدیم در ۴ محله مهم شهر، بیش از هر نقطه دیگر رونق داشت که در ادامه به معرفی هرکدام خواهیم پرداخت. جالب است بدانید بسیاری از به‌اصطلاح قدیمی‌های تهران حاضر نیستند که این محله‌ها را به دلیل حال و هوای نوستالژیکی که دارد ترک کنند و به زندگی در این محله‌ها بیشتر از هر نقطه دیگر از شهر تهران علاقه‌مندند.
محله سنگلج در تهران قدیم
سنگلج قبل از آن‌که به یک محله کاملاً مسکونی تبدیل شود، در تهران قدیم به‌عنوان یکی از بخش‌های مهم کشاورزی، باغداری و آب‌انبارها در تهران شناخته می‌شد. از مهم‌ترین باغات این محله می‌توان به باغ معمارباشی، حاجی کاظم، باغ قوام الدوله، باغ شیخ موسی و باغ معیرالممالک اشاره کرد.
تمامی این باغ‌ها در دوره‌ای در تصرف کامل شاه طهماسب صفوی قرار داشت. گسترش شهر تهران و تغییر زندگی در تهران باعث شد این محله باشکوه و خوش‌آب‌وهوا از شهر تهران، جایش را به بناهای سنگی دهد.
محله عودلاجان در تهران قدیم
زندگی در عودلاجان قدمتی ۴۰۰ ساله دارد و به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین محله‌های شهر تهران شناخته می‌شود. به گفته بسیاری از تهران‌شناسان زندگی در تهران قدیم از همین محله آغاز شده است.
این محله به دلیل ارتفاع بیشتر نسبت به سایر نقاط شهر تهران و برخورداری از آب‌وهوای مطلوب، از مناطق اعیان‌نشین شهر تهران محسوب می‌شد و بسیاری از بزرگان تهران همچون امیرنظام، قوام‌الدوله و عزالدوله در این منطقه از تهران زندگی می‌کردند.
محله بازار در تهران قدیم
زندگی در محله بازار تهران به سال‌های ۹۰۷ تا ۱۱۳۵ می‌رسد. چهارسوی این بازار در زمان حکومت فتحعلی‌شاه گسترش پیدا کرد و تا مسجد جامع و مسجد ارگ امتداد یافت. محله بازار را می‌توان یکی از پررفت‌وآمدترین و پررونق‌ترین محله‌ها در تهران قدیم نام برد.
محله چاله میدان در تهران قدیم
قدیمی‌ترین محله شهر تهران، چاله میدان است و یکی از مقاصد اصلی مهاجرت از شهرهای مختلف ایران، این محله از تهران بوده است. زندگی در تهران قدیم تا مدت‌ها به دلیل وجود افراد خلاف‌کار و راهزن بسیار ناامن بود.
با توسعه شهری و ساخت آب‌انبار و مسجد در این محله، به‌تدریج وضعیت ناامن آن کمتر از گذشته شد. بسیاری از کسانی که علاقه‌مند به مکان‌هایی هستید که زندگی در تهران قدیم را برای آن‌ها یادآور شود، این نقطه از شهر تهران به آن‌ها پیشنهاد می‌شود.
چند خرده‌فرهنگ زندگی در تهران قدیم
یکی از نمادهای فرهنگی و کهن شهر تهران، حضور اشخاصی به نام لوطی یا داش‌ها بوده است. این لوطی‌ها و داش‌ها معمولاً از طبقه پائین جامعه بودند و اغلب سواد نوشتن و خواندن چندانی نداشتند. اما بارزترین ویژگی آن‌ها حفظ ارزش‌های اخلاقی، قواعد مروت، جوانمردی و انسانیت بوده است. این افراد معمولاً به‌عنوان مورد اعتمادترین شخصیت‌های یک محل شناخته می‌شدند.
از دیگر نمادهای زندگی در تهران قدیم، سقاباشی‌ها بودند که مسئول تأمین میزان آب مصرفی قهوه‌خانه‌ها، کبابی‌ها، کله‌پزی‌ها، تکیه بازار و غیره را داشتند. این افراد آب را با مشک گوسفند یا از طریق گاری‌هایی که بشکه بزرگ چوبی پشتشان بود حمل می‌کردند.
قدیمی ترین عکس از تهران
قدیمی‌ترین تصویری که از تهران قدیم ثبت شده است، تصویری از مستشار ایتالیایی، لوئیجی‌پشه است. این تصویر در حدود ۱۵۰ سال پیش، از شهر تهران گرفته شده است و به‌عنوان قدیمی ترین عکس از تهران شناخته می‌شود.
تهران قدیم؛ روستایی که پایتخت ایران شد
از زمان پیدایش تهران و تبدیل آن از یک روستای کوچک به شهری بزرگ که هم‌اکنون به‌عنوان پایتخت ایران شناخته می‌شود، حدود ۲۰۰ سال گذشته است. با این‌که این عدد در تاریخ چندین هزارساله ایران بسیار کوچک است، اما شهر تهران در این مدت، شاهد بزرگ‌ترین تغییرات و انقلاب‌ها در طول تاریخ ایران بوده است.
از آن‌جایی‌که امروزه از بناهای تهران قدیم، تاریخ و فرهنگ زندگی مردم آن زمان آثار چندانی باقی نمانده است، ما در یک مطلب جداگانه در رنت‌ران تحت عنوان تهران قدیم به‌طور مفصل به گذشته شهر تهران پرداخته‌ایم و آن را از جهات مختلف مورد بررسی و تحلیل قرار داده‌ایم.
ایمیل
تلفن
آدرس
نوشتن دیدگاه